بررسی سخترگی یا تصلب شرایین
بیماری شریان محیطی (PAD) با عنوان بیماری عروق محیطی، تصلب شرایین یا سخترگی شناخته می‌شود. این بیماری اختلالی است که در عروق سیستم گردش خون رخ می‌دهد. سرخرگ‌ها رگ‌های خونی هستند که اکسیژن و خون غنی از مواد مغذی را از قلب به تمام مناطق بدن منتقل می‌کنند.بیماری سخترگی یا PAD در رگ‌هایی که خون را به بازوها و پاها می‌رسانند، رخ می‌دهد.
شریان‌های سالم دارای پوشش هموار هستند که این حالت از لخته شدن خون جلوگیری کرده و جریان مداوم خون را تقویت می‌کند. در بیماری PAD، به تدریج پلاک‌ها در داخل دیواره‌های شریان ایجاد میشوند و این وضعیت مسبب باریک یا مسدود شدن رگ‌ها است. پلاک‌ها از چربی بیش از حد، کلسترول و سایر مواد شناور در جریان خون مانند سلول‌های التهابی، پروتئین‌ها و کلسیم ساخته شده است. اگر رگ‌ها باریک یا مسدود شوند، خون نمی‌تواند اندام‌ها و سایر بافت‌ها را تغذیه کند و این موضوع باعث آسیب به بافت‌ها و در نهایت مرگ بافتی می‌شود. میزان پیشرفت PAD در هر فرد متفاوت است و به عوامل زیادی از جمله موقعیت تشکیل پلاک در بدن و سلامت کلی فرد بستگی دارد.
شرایط مرتبط با PAD چیست؟
در صورت عدم درمان، بیماران مبتلا به PAD می‌توانند مشکلات جدی سلامتی از جمله موارد زیر را تجربه کنند:
حمله قلبی: آسیب دائمی به عضله قلب ناشی از کمبود خون رسانی به قلب در مدت زمان طولانی
سکته مغزی: قطع جریان خون در مغز
حمله ایسکمیک ناپایدار “ischemic attack” (TIA): قطع موقتی خون رسانی به مغز
بیماری یا تنگی شریان کلیوی: تنگی یا انسداد شریانی که خون را به کلیه می‌رساند.
قطع عضو: قطع بخش یا کل پا و ساق آن (به ندرت بازو) به خصوص در افرادی که دیابت دارند.
توسعه بیماری شریان محیطی یا سخترگی
عروق یا رگ‌های شما به شکل لولههای توخالی است. در بخش داخلی، آنها هموار و الاستیک هستند و اجازه می‌دهند خون آزادانه جریان یابد. بیماری شریانی محیطی از زمانی شروع می‌شود که رسوبات چربی به دیواره رگ‌های خونی بچسبد. چربی‌ها جمع میشوند و رگ را مسدود می‌کنند. این شرایط باعث آسیب جزئی به دیواره رگ‌های خونی شما می‌شود. به منظور اجرای اقدامات درمانی، سلول‌ها مواد شیمیایی آزاد می‌کنند و این موضوع باعث چسبناک‌تر شدن دیواره‌ها می‌شود. سایر مواد شناور مانند سلول‌های التهابی، پروتئین‌ها و کلسیم از طریق جریان خون شما به دیواره رگ‌ها می‌چسبند. چربی و سایر مواد با هم ترکیب میشوند و مادهای به نام پلاک یا تصلب شرایین را تشکیل می‌دهند. پلاک در عروق شما جمع شده و باعث باریک شدن رگ‌ها می‌شود.
گذشت زمان باعث ایجاد پلاک‌هایی با اندازه‌های مختلف در داخل رگ‌ها می‌شود. بسیاری از رسوبات پلاک خارجی، سخت و از داخل نرم و خمیری است. سطح سفت و سخت می‌تواند ترک بخورد یا پاره شود و در نتیجه رسوبان نرم و چربی داخل آن قرار گیرد. وقتی این اتفاق می‌افتد، پلاکت‌ها (ذرات دیسک شکل در خون که به لخته شدن کمک می‌کنند) به آن منطقه می‌آیند و لخته‌های خون در اطراف پلاک ایجاد میشوند. شریان بیشتر و بیشتر باریک می‌شود. همچنین علائم بیماری تصلب شرایین رخ می‌دهد.
این امکان وجود دارد که شریان توسط پلاک یا لخته خونی که در یک رگ باریک قرار دارد مسدود شود. اگر این اتفاق بیفتد، بافت زیرین انسداد برای همیشه آسیب دیده و ممکن است بمیرد یا از بین برود (گانگرن “gangrene”). این شرایط اغلب در انگشتان پا و به طور کلی پا رخ می‌دهد.
PAD یا سخترگی در زنان
آیا تا به حال به دلیل درد شدید در پاهایتان مجبور به کنسل یا کوتاه کردن زمان خرید یا گشت و گذار خود شده‌اید؟ شاید شما دیگر گلف بازی نکنید زیرا با شرایط بیماری دیگر نمی‌توانید در این مسیر قدم بزنید.
درد یا ناراحتی در پاها علامت رایج بیماری به نام بیماری شریان محیطی (PAD) است. حداکثر 8-12 میلیون آمریکایی دارای PAD هستند. بیماری شریان محیطی آترواسکلروزیس “atherosclerosis” است که در عروق پاها یا به ندرت در بازوها ایجاد می‌شود. هم‌مانند تصلب شرایین در عروق قلبی (کرونر)، PAD نیز در اثر تجمع پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌های خونی ایجاد می‌شود. با تجمع پلاک، رگ‌های خونی باریک و باریک‌تر میشوند تا زمانی که مسدود شوند. در عروق کرونر، تصلب شرایین باعث درد قفسه سینه یا حمله قلبی می‌شود. در پاها، تصلب شرایین می‌تواند باعث درد، ضعف یا خستگی هنگام راه رفتن شود.
خطرات PAD فراتر از مشکلات لغو پیاده روی است و عواقب آن می‌تواند بسیار بدتر از نرفتن به یک سفر، خرید یا یک بازی گلف باشد. بیماری شریان محیطی خطر ابتلا به زخم غیر قابل بهبود در پاها را افزایش می‌دهد. در موارد PAD شدید، این زخم‌ها می‌توانند به مناطقی از بافت مرده (گانگرن) تبدیل شوند که در نهایت به قطع ساق پا یا به طور کلی پا منجر میشوند.
اثرات PAD می‌تواند فراتر از آسیب به اندام‌ها باشد. سیستم گردش خون بدن به هم پیوسته است؛ به همین دلیل معمولاً بیماران مبتلا به تصلب شرایین پا، در سایر قسمت‌های بدن نیز تصلب شرایین را تجربه می‌کنند. بنابراین جای تعجب نیست که بیماران مبتلا به بیماری شریان محیطی در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی، حمله ایسکمی ناپایدار “ischemic” (“mini-stroke”) یا مشکلات شریان‌های کلیه (کلیوی) باشند.
چه کسی بیماری پد یا تصلب شرایین را دریافت می‌کند؟
اگرچه PAD وضعیت متفاوتی نسبت به بیماری عروق کرونر است اما این دو بیماری با هم مرتبط هستند. افرادی که به یکی از این دو بیماری مبتلا هستند احتمالاً نوع دیگر را نیز دارند؛ موسسه ملی بهداشت تخمین زده است که یک فرد مبتلا به PAD، شش تا هفت برابر بیشتر از جمعیت غیر بیمار خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر، حمله قلبی، سکته مغزی یا حمله ایسکمی ناپایدار را دارد. از هر 3 نفر 1 نفر که مبتلا به بیماری قلبی است، احتمال ابتلا به بیماری شریان محیطی در پاها را نیز دارد.
همچنین جای تعجب نیست که این دو بیماری دارای برخی عوامل خطرزای مشترک هستند. دلیل این امر این است که این عوامل خطر باعث همان تغییر شریان‌های بازو و پاها در عروق کرونر میشوند.
عوامل خطرزا در ابتلا به PAD عبارتند از:
- سن بالای 50 سال
- سیگار کشیدن
- دیابت
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- چاقی شکمی
- بیماری کلیه (هم عامل خطر و هم پیامد PAD)
- از دیگر عوامل خطر PAD می‌توان به نژاد آفریقایی، قفقازی‌ها یا آسیایی‌ها و سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا PAD اشاره کرد.
زنان و مردان هر دو در معرض ابتلا به PAD هستند.
هم‌مانند بیماری عروق کرونر، بسیاری از عوامل خطرزا و خطرساز از کنترل شما خارج هستند. اما طبق گفته محققان در کلینیک کلیولند “Cleveland Clinic”، استعمال دخانیات مهم‌ترین عامل خطر قابل تغییر (تغییرپذیر) جهت جلوگیری از ابتلا به PAD و عوارض آن است. سیگار کشیدن خطر ابتلا به PAD را 400 درصد افزایش می‌دهد و در چنین شرایطی علائم PAD تقریباً 10 سال زودتر بروز می‌کنند. در مقایسه با افراد غیر سیگاری در همان سن، افراد سیگاری مبتلا به PAD در اثر حمله قلبی یا سکته می‌میرند همچنین نتایج ضعیف‌تری در برابر اقدامات جراحی بای پس قلب در پاها دارند و دو برابر احتمال قطع شدن اندام را دارند.
دیابت یکی دیگر از عوامل خطرناک در ابتلا به PAD در زنان است. در صورت ترکیب PADبا سایر موارد شایع مربوط به دیابت مانند بیماری قلبی، مشکلات عصبی در پا، مشکلات بینایی، چاقی و افسردگی، احتمال بروز مشکلات حرکتی جدی در یک زن دیابتی افزایش می‌یابد.
علائم بیماری شریان محیطی یا تصلب شرایین چیست؟
تصلب شرایین می‌تواند در طول زندگی به وجود آید و علائم این بیماری تا اواخر زندگی آشکار نشوند. در بسیاری از افراد تا زمانی که 60 درصد یا بیشتر عروق تنگ نشوند، علائم ظاهری ایجاد نمی‌شوند.
اولین علامت قابل توجه PAD ممکن است لخته شدن متناوب، ناراحتی پا، درد یا گرفتگی عضلات (با فعالیت ایجاد می‌شود، با استراحت برطرف می‌گردد و با از سرگیری فعالیت مجدد عود می‌کند)، باشند. درد اغلب در ساق پا مشاهده می‌شود اما ممکن است در باسن یا ران نیز احساس شود. همچنین علائم لخته شدن متناوب ممکن است شامل بی حسی، ضعف، سنگینی یا خستگی در عضلات پا در هنگام راه رفتن باشد که به طور کلی این وضعیت در هنگام استراحت برطرف می‌گردد. درد می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که در راه رفتن طبیعی تداخل ایجاد کند. این نوع درد دوره‌ای به دلیل کاهش جریان خون در عضلات پا ایجاد می‌شود و در حالت استراحت از بین می‌رود زیرا ماهیچه‌ها در حالت استراحت به جریان خون کمتری نیاز دارند.
علائم دیگر سخترگی پیشرفته می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوزش یا درد در پا و انگشتان در هنگام استراحت به ویژه شب در زمان خوابیدن
- یخ کردن پوست بدن در قسمت پاها
- قرمزی یا سایر تغییرات رنگ در پوست
- افزایش وقوع عفونت
- زخم انگشتان پا که بهبود نمی‌یابد.
- بسیاری از افراد مبتلا به تصلب شرایین هیچ علائمی ندارند.